Planiranje i organizacija rada sa orkestrom u osnovnoj školi

 

  • Uvod

 

 

 

     

O muzici kao pojavi možemo govoriti sa puno aspekata, ali nikad nećemo uspeti rečima opisati ono što ona zapravo jeste. Muziku jednostavno treba osetiti, živeti. Muzika je postojala i pre prve civilizacije, u prirodi, među pticama, rekama, vetrovima, u svemiru. Ona jednostavno postoji.  Istraživanja o nastanku i razvoju muzike, i danas zaokupljuju najeminentnije muzikologe, istoričare i mislioce. Do sada su utvrđene različite teorije njenog postanka. U prvobitnoj društvenoj zajednici, muzika se pojavila niotkuda ali svuda. Povezuje se sa imitiranjem pevanja ptica, podizanjem i šuštanjem glasa u afektu, ritmičkim pokretima i zvucima koji prate radni proces, poklicima za dozivanje, sa magijom. Ona ima potrebu da živi kroz bilo koje oblike. Muzika nosi u sebi misticizam koji je vekovima zaokupljivao razne civilizacije. Kinezi su verovali da je muzika "rođena u ljudskom srcu", Jevreji su zvucima truba rasterivali zle duhove, ličnosti iz grčke mitologije uvek su prikazivani sa nekim instrumentima kao zaštitnim znakom. Oko V-VI veka pr. n. e. u staroj Grčkoj postojalo je učenje o etosu - etičkom i psihološkom delovanju muzike na čoveka. Vladalo je shvatanje da dobra muzika deluje pozitivno, a loša negativno na čoveka.

     Muzika se još u primitivnoj društvenoj zajednici odvojila na vokalnu i instrumentalnu. Pored pevanja, pračovek je proizvodio zvukove udarajući rukama po telu, tapšanjem, lupanjem nogama o zemlju, rukama o neki predmet ili predmetom o predmet, ne sluteći da započinje instrumentalnu revoluciju koja i danas traje. Organizovanjem ovih zvukova u određenom vremenu dobijamo ritam koji je tada imao posebno značenje. Sklonost ka ritmu nadjačavao je sklonost ka pevanju. Ubrzo su se javili i razni drugi predmeti koji su njima bili bliski, a proizvodili su čudne zvuke: koska, tikva, ljuštura od školjke, šuplje drvo i dr. Pesma, svirka i igra pratile su razne obrede i manifestacije. U prvobitnoj društvenoj zajednici, čovek je živeo u okruženju u kome su se sve radnje izvodile grupno. Tako je i sa muzikom. Prvi "orkestri" nesumljivo su udarački ansambli koji su pratili vrača u magijskom obredu, terali životinje, najavljivali bitku. Vremenom, muziciranje je dobijalo sve veći značaj za ljude. U Kini, veličina orkestra pokazivala je rang i moć vlasnika. Dvorski orkestar dinastije Tang (618-906) brojao je od pet stotina do sedam stotina muzičara. Na dvorovima, orkestar je postao sastavni deo svakog ceremonijala. Muzika postaje sastavni deo života svih ljudi.

     U tako prisutnoj kulturološoj pojavi kao što je muzika, vaspitanje zauzima veliki značaj. Još u Antičkoj Grčkoj, Platon je predočio značajnu ulogu muzike u vaspitanju dece i omladine, za uspešno uređenje države. Poznata je njegova konstatacija: "Kakva je muzika u državi, takva je i država". Paralelno sa razvojem muzikičke umetnosti, razvijalo se i njeno usmereno obrazovanje. Do XVIII veka to je bila privilegija bogatih i povlašćenih društvenih slojeva. Tada počinje demokratizacija muzike, i njeno uvođenje u svim društvenim slojevima. Danas, osnovna škola predstavlja najvažniju obrazovnu institucija koja ima za cilj ostvarivanje više različitih funkcija, od kojih je kulturna jedna od najvažnijih. Muzička kultura postaje integralni deo formiranja svestrane kulturno-socijalne ličnosti.

     U okviru svoje kulturno-obrazovne afirmacije, svaka osnovna škola treba da ima i svoj orkestar. To je amaterski orkestar koji će postati redovan učesnik na svim školskim manifestacijama, smotrama osnovnih škola i obeležavanja važnijih događaja u neposrednoj sredini. Za članove orkestra, on ima sasvim drugačiji, individualni značaj. U njemu učenici uživaju u muzici i kolektivnom muziciranju, nesvesno razvijajući kulturne, muzičko-estetske, intelektualne, radne i moralne vrednosti. Deci treba omogućiti da što više budu u dodiru sa živom muzikom. Orkestar u osnovnoj školi vodiće nastavnik muzičke kulture ili drugo lice koje je stručno osposobljeno za vršenje ovakve delatnosti. U našoj zemlji orkestri u osnovnim školama su veoma slabo zastupljeni, zapravo, retka je škola koja ih ima. Najveći razlog je nedostatak finansijskih sredstava školskih budžeta, koji bi trebalo da finansiraju nabavku i održavanje školskog instrumentarijuma. Sa druge strane javlja se problem stručnog kadra, koji je zaokupiran svojim individualnim problemima i egzistencijom, pa i na redovnim časovima ispoljava svoju nezainteresovanost, neambicioznost i ravnodušnost za napretkom. Rad sa decom, sa muzikom, sa orkestrom, traži na prvom mestu veliku ljubav i strpljenje, kako bi se kroz određeno vreme javili povoljni rezultati. Rad sa orkestrom nije nimalo jednostavan zadatak, i trebalo bi da predstavlja profesionalni izazov za svakog muzičkog pedagoga. On se mora temeljno planirati i organizovati kako bi normalno funkcionisao i postizao isplanirane ciljeve i rezultate. U ovom radu, biće predstavljeni momenti, od planiranja i prijema dece u orkestar, do nastupa - kao finalnog cilja, a koji su potrebni svakom nastavniku muzičke kulture u radu sa orkestrom osnove škole.